Szaniec konfederatów barskich na Przełęczy nad Roztokami

Przełęcz nad Roztokami, położona na samej granicy ze Słowacją (801 m n.p.m.), pomiędzy szczytami Rypi Wierch a Okrąglik, nie należy do najczęściej odwiedzanych miejsc w Bieszczadach, jakkolwiek oferuje wspaniałe panoramy, wiąże się z pasjonującymi wydarzeniami historycznymi a tutejsze kompleksy leśne cechują wybitne walory przyrodnicze. Przez przełęcz prowadził ważny szlak handlowy na Węgry, który nazywany był “Porta Rusica” (czyli Ruska Brama) i wyłożony był kamieniem, którego resztki zachowały się do dziś.

W czasie konfederacji barskiej w sąsiedztwie przełęczy znajdował się „Szaniec nad Roztokami”, typowa dla tych czasów fortyfikacja obronna, podobna do słynniejszych umocnień konfederackich w Beskidzie Niskim i Sądeckim. W 2018 r., w 250 rocznicę zawiązania konfederacji barskiej i setną rocznicę odzyskania niepodległości, powstała tu nowa ścieżka historyczna „Szaniec konfederatów barskich”. Składa się ona z 11 przystanków i wiedzie w kierunku Okrąglika, jej trasa pokrywa się z niebieskim szlakiem granicznym. Twórcami ścieżki byli: Nadleśnictwo Cisna, Stowarzyszenie „Orły Historii” oraz Wojewódzki Konserwator Zabytków w Przemyślu.

Umocnienia ciągną się na przestrzeni około 300 m i jest to najwyżej położona tego typu konstrukcja na terenie Polski, znajduje się bowiem na wysokości 908 m n.p.m. Jest to również jeden z największych tego typu obiektów, bowiem jego powierzchnia wynosi 2 ha, zatem w szańcu mogło stacjonować nawet kilkuset żołnierzy.

Okolica przełęczy była też terenem zmagań w czasie obu wojen światowych, do których to wydarzeń również nawiązują tablice na trasie ścieżki. Na Przełęczy zachowały się zresztą trzy stanowiska armat przeciwpancernych, skarpa przeciwpancerna oraz ślady stanowisk i schronów dla piechoty.