Przełęcz Dukielska

Przełęcz Dukielska położona jest w centralnej części Beskidu Niskiego, pomiędzy osadami Barwinek po stronie polskiej i Vyšný Komárnik po słowackiej, do 2007 r. funkcjonowało tu zresztą całodobowe przejście graniczne. Leżąc na wysokości 500 m n.p.m. jest najniżej położoną przełęczą w całym głównym grzbiecie Karpat.

Nic zatem dziwnego, że od zarania dziejów była kluczowym punktem łączącym północną i południową stronę Karpat, przez który wiodła droga handlowa, od pocz. XIX w. stanowiąca utwardzony trakt, o nie mniejszym niż gospodarcze znaczeniu militarnym.

Właśnie tu miała miejsce największa bitwa górska II wojny światowej, zwana operacją karpacko-dukielską, którą dokumentuje m.in. wystawa w dukielskim muzeum oraz monument na samej Przełęczy, po słowackiej stronie granicy. Na terenie Słowacji w tzw. Dolinie Śmierci stoją także pomniki zaaranżowane z czołgów, budzące duże zainteresowanie turystów a upamiętniające stoczoną tu bitwę pancerną.

Zmagania operacji karpacko-dukielskiej trwały 3 jesienne miesiące 1944 r. i kosztowały życie około 200 tys. żołnierzy obu walczących stron - zarówno broniących się tu Niemców i Węgrów, jak i atakujących oddziałów sowieckich, wspieranych przez Słowaków. Cele operacji nie zostały zrealizowane, czego skutkiem był upadek powstania słowackiego, któremu siły sowiecko-czechosłowackie miały nieść pomoc. Straty sowieckie ocenia się na 100-125 tys. zabitych, rannych i zaginionych, Czechów i Słowaków na 6 tysięcy, zaś Niemców i Węgrów na około 70 tysięcy.

Przez Przełęcz Dukielską przebiega niebieski szlak graniczny.